Những người không có tinh trùng làm sao để có con?
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Hơn 4 triệu game thủ tham gia sự kiện ZingPlay trong mùa Tết
Ngày 28.1 (29 tết), Công an Q.12 (TP.HCM) đang điều tra làm rõ vụ cháy xưởng sản xuất nón bảo hiểm ở hẻm 80A đường TX38 (P.Thạnh Xuân).Theo thông tin ban đầu, khoảng 13 giờ cùng ngày, người dân thấy cháy bên trong xưởng sản xuất nón bảo hiểm ở hẻm 80A đường TX38 (P.Thạnh Xuân, Q.12). Nhiều người huy động bình chữa cháy nhỏ để dập lửa nhưng bất thành.Bên trong xưởng có nhiều vật dụng dễ cháy nên ngọn lửa nhanh chóng bùng lên dữ dội. Khói đen bốc cao bao trùm cả một khu vực. Sợ cháy lan, các nhà dân kế bên vụ cháy đã di dời tài sản ra ngoài. Nhiều người cũng di tản ra xa khu vực cháy để tránh bị ngạt khói.Nhận tin báo, Đội Cảnh sát PCCC và cứu nạn cứu hộ Công an Q.12 điều phương tiện cùng cán bộ, chiến sĩ đến hiện trường. Lính cứu hỏa chia ra nhiều hướng để tiếp cận đám cháy dập lửa, chống cháy lan, bảo vệ các nhà dân xung quanh. Hơn 1 giờ sau, đám cháy được kiểm soát, dập tắt. Vụ cháy không gây thương vong về người, tuy nhiên làm thiệt hại nhiều tài sản.Hiện nguyên nhân cũng như thiệt hại từ vụ cháy xưởng sản xuất nón bảo hiểm ở hẻm 80A đường TX38 (Q.12) đang được công an làm rõ.
Dòng người hối hả trở lại TP.HCM sau kỳ nghỉ tết
Giá USD trong các ngân hàng ghi nhận tăng trong tuần. Hiện ngân hàng Vietcombank mua chuyển khoản 25.350 đồng, bán ra 25.710 đồng, tăng 20 đồng so với cuối tuần trước; BIDV mua chuyển khoản 25.345 đồng, bán ra 25.705 đồng, tăng 20 đồng… Riêng giá USD tự do biến động trái chiều, đứng yên ở chiều mua sau một tuần là 25.740 đồng nhưng giảm 20 đồng ở chiều bán ra, xuống 25.820 đồng. Ngược chiều đồng USD, giá euro quay đầu giảm sau khi tăng mạnh trước đó. Chốt tuần, Vietcombank mua euro chuyển khoản 27.233 đồng, bán ra 28.437 đồng, giảm 31 đồng sau một tuần. Đồng yen Nhật cũng giảm khi ngân hàng Vietcombank mua vào ở mức 167,89 đồng, bán ra 176,78 đồng, giảm nhẹ 0,74 đồng…Mới đây, Kho bạc Nhà nước đã thông báo nhu cầu mua ngoại tệ từ ngân hàng thương mại với khối lượng dự kiến tối đa 300 triệu USD, ngày giao dịch là 13.3 và ngày thanh toán dự kiến 17.3. Đây là đợt chào thứ 4 kể từ đầu năm 2025 đến nay, nâng tổng khối lượng mua vào lên 800 triệu USD trong vòng tháng trở lại đây. Việc Kho bạc Nhà nước tổ chức đấu thầu mua USD trong khi giá trị đồng USD vẫn duy trì ở mức cao cũng khiến tỷ giá đi lên. Giá USD thế giới vẫn tiếp tục xu hướng giảm. Chỉ số USD-Index chỉ còn 103,74 điểm, giảm 0,2 điểm so với cuối tuần trước. Theo một số nhà phân tích, giá USD đã tăng so với hầu hết các loại tiền tệ chính như đồng franc Thụy Sĩ và đồng euro, nhưng triển vọng vẫn yếu trong bối cảnh lo ngại về tăng trưởng chậm lại phát sinh từ các chính sách thương mại của chính quyền Tổng thống Donald Trump.Tổng thống Donald Trump mới đây đe dọa áp thuế 200% đối với rượu vang, rượu cognac và các loại rượu khác nhập khẩu từ châu Âu. Dữ liệu của Bộ Lao động Mỹ công bố cho thấy giá sản xuất (PPI) của Mỹ hàng tháng bất ngờ không thay đổi trong tháng 2, nhưng triển vọng thuế quan khó có thể khiến PPI giảm trong những tháng tới...
Kể từ khi góp mặt tại vòng loại khu vực TP.HCM giải bóng đá Thanh Niên sinh viên Việt Nam (TNSV THACO cup) mùa thứ 2, các bước đi của đội bóng Trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt.Đây là điều dễ hiểu vì từ vài chục năm qua những chàng trai Bách Khoa luôn là một trong những cái tên có bề dày truyền thống của bóng đá sinh viên TP.HCM. Bản thân Hội cựu sinh viên Bách Khoa (BKA) vẫn sinh hoạt bóng đá đều đặn, để lại những dấu ấn và hoạt động ý nghĩa.Ở mùa đầu tiên tham dự ở mùa 2024, đội bóng Trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) chơi tốt, vượt qua vòng bảng nhưng đã dừng chân ở vòng play-off trước đội Trường ĐH Văn Hiến - cái tên sau đó đi vào sâu ở vòng chung kết (VCK).Nhưng đến mùa này, sự chuẩn bị kỹ càng và quyết tâm của thầy trò HLV Nguyễn Văn Tuấn đã giúp họ "vượt vũ môn", đánh bại đội Trường ĐH Công nghệ Sài Gòn 2-0 ở trận play-off để đánh dấu lần đầu tiên góp mặt ở VCK giải TNSV THACO cup.HLV Nguyễn Văn Tuấn bày tỏ: "Cảm xúc của tôi khi cùng đội bóng Trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) trở lại sân chơi toàn quốc rất vui và hạnh phúc. Kết quả này tiếp thêm động lực cho mình, để tự tin hơn cho nghiệp huấn luyện phía trước.Kết quả này là một trong những niềm vui lớn nhất của tôi qua 2 năm nắm đội bóng đá Trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM). Mong rằng cơ hội này cũng là may mắn, chúng tôi sẽ luôn đón chờ điều tốt đẹp đến với ngôi trường thân yêu".Suốt thời gian vừa qua, thầy trò đội bóng Trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) kết hợp tập thể lực ở sân bóng cỏ tự nhiên trong khuôn viên trường, với tập ở sân Tao Đàn hoặc Hồng Hà để làm quen với mặt cỏ nhân tạo.Được biết so với vòng loại, đội trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) có 2 sự điều chỉnh, thay thế bổ sung thủ môn Thế Bảo (năm 2, Khoa Công nghệ vật liệu) và tiền đạo (năm 2, Khoa Cơ khí).Trưởng đoàn đội bóng Trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) - Thạc sĩ Huỳnh Văn Thịnh cho biết: "Sau khi đoạt vé dự VCK, đội bóng vẫn đều đặn tập luyện hàng tuần, vì đây là chương trình bóng đá học đường của nhà trường. Các em sinh viên rất nghiêm túc tập luyện, có tính kỷ luật rất cao, tuân thủ đầy đủ giáo án của HLV. Ở lần đầu tiên trở lại sân chơi toàn quốc chuyên nghiệp như TNSV THACO cup, đội tuyển Trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) đặt mục tiêu vào tốp 4. Chúng tôi xác định mỗi trận đấu ở VCK sắp tới đều là những trận chung kết".Cũng theo Thạc sĩ Huỳnh Văn Thịnh, sự trở lại của đội bóng có dấu ấn ủng hộ rất lớn của cộng đồng cựu sinh viên Phú Thọ - Bách Khoa (BKA) là đơn vị tài trợ cho những chính sách hỗ trợ trong chương trình bóng đá học đường của nhà trường, lên đến 1,7 tỉ đồng mỗi năm.Mỗi trận đều là chung kếtHLV Nguyễn Văn Tuấn chia sẻ: "Tinh thần của đội bóng Trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) là luôn hướng về phía trước, nỗ lực từng trận một, cố gắng làm sao mỗi trận đấu đều là một trận chung kết.Chúng tôi luôn luôn tạo sân chơi cho các bạn trẻ, cống hiến cho người hâm mộ, CĐV, các bạn sinh viên và mọi người quan tâm bóng đá sinh viên những màn trình diễn nhiệt huyết, quyết tâm để góp phần nâng cao phong trào bóng đá sinh viên như giải TNSV THACO cup 2025".
Bình Phước tổ chức khai mạc hè, phát động tháng hành động vì trẻ em
Theo tờ Khmer Times, nội các Campuchia do Thủ tướng Hun Manet đứng đầu ngày 25.1 thông qua dự thảo Luật chống việc không công nhận tội ác vi phạm trong giai đoạn Campuchia Dân chủ (1975-1979).Dự thảo luật gồm 7 điều được xây dựng theo yêu cầu của Chủ tịch Thượng viện, Chủ tịch đảng cầm quyền Nhân dân Campuchia Hun Sen, khi ông chủ trì lễ kỷ niệm 46 năm ngày chiến thắng chế độ diệt chủng Khmer Đỏ ngày 7.1.Theo dự thảo luật, những người không công nhận mà còn ca tụng tội ác thực hiện trong giai đoạn Campuchia Dân chủ, cũng như những tội ác đã được Tòa án đặc biệt xét xử tội ác chế độ Khmer Đỏ tại Campuchia (ECCC) công nhận hoặc đang xét xử, sẽ bị trừng phạt để mang lại công lý cho các nạn nhân và ngăn chặn hành động tương tự tái diễn.Những người vi phạm có thể bị phạt tù từ 1-5 năm và bị phạt tiền từ 10 triệu-50 triệu riel (62 triệu-311 triệu đồng).Dự thảo luật nêu rõ các tội ác đã được ECCC xác định, gồm diệt chủng, tội ác chống lại loài người và tội vi phạm Công ước Geneva năm 1949. Bên cạnh đó, dự thảo luật còn nhằm ghi lại toàn bộ tội ác chống lại loài người trong dưới chế độ Khmer Đỏ do Pol Pot dẫn đầu, kéo dài 3 năm, 8 tháng và 20 ngày. Theo AFP, khoảng 2 triệu người chết vì đói, bị tra tấn, bị cưỡng ép lao động và hành quyết tập thể trong giai đoạn 1975-1979.Người phát ngôn chính phủ Campuchia Pen Bona cho biết dự thảo luật sẽ sớm được trình lên quốc hội thông qua, theo AFP. Dự luật này sẽ thay thế luật tương tự được thông qua hồi năm 2013, cấm các phát ngôn chối bỏ tội ác của Khmer Đỏ và có mức phạt tối đa 2 năm tù.